“De waarde van de Nederlandse Volkshuisvesting vindt in alle tijden zijn betekenis in het aanbieden van passende woonvormen,” stelt Floris Alkemade in het voorwoord van de Handreiking Collectief bouwen en wonen voor gemeenten. “De dubbele vergrijzing, het grote aantal eenpersoonshuishoudens en de overgang van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving creëert urgentie om na te denken over woonvormen die passen bij onze tijd. Collectief bouwen en wonen is precies de aanvulling op de reguliere bouwproductie die onze tijd nodig heeft. Dat vraagt niet alleen om actieve en betrokken burgers maar vooral ook om een dienstbare overheid.”

Handreiking en verdiepingen

De handreiking en de vier thematische verdiepingen bieden de overheid alle kennis die nodig is om collectief bouwen en wonen mogelijk te maken en te ondersteunen.

• Handreiking Collectief bouwen en wonen
• Handreiking – 1. Thematische verdieping woonvormen & definities
• Handreiking – 2. Thematische verdieping doelen & beleid
• Handreiking – 3. Thematische verdieping selectie & verkoop
• Handreiking – 4. Thematische verdieping kwaliteit & haalbaarheid

Ter inspiratie

De handreiking werd gelanceerd op vrijdag 24 oktober 2025 met de inspirerende woorden van onder meer Arie Lengkeek, conceptontwikkelaar onder de naam /commongrounds en co-auteur van het boek Operatie Wooncoöperatie en Gerben Kamphorst, hoofdauteur van deze handreiking en expert bij RVO.

Één handreiking op drie vingers‘, stelde Arie Lengkeek, Reik die hand, maak plezier! Die drie vingers zijn: 

• Betaalbaarheid vraagt om gemeenschapseconomie. 
• Zeggenschap vraagt een opgespannen speelveld. 
• Collectieve kracht vraagt ruimte.

Het grootste obstakel bij collectief bouwen en wonen is niet juridisch, maar zit juist in de samenwerking met de gemeente, vertelde Gerben Kamphorst, expert bij het RVO. Het is niet ingewikkeld, het wordt vaak (te) ingewikkeld gemaakt. De handreiking is bedoeld om ‘georganiseerde serendipiteit’ te doen ontstaan: een omgeving van waaruit onverwachte mooie dingen kunnen ontstaan. Zijn wens: Voel je als ambtenaar en initiatiefnemers steviger gegrond en gesteund door deze handreiking.’